कसरा नौलो पर्यटकीय आकर्षण

 
घडीयाल गोही संरक्षण, कछुवा संरक्षणसँगै बनेको गिद्ध प्रजनन केन्द्रका कारण निकुञ्जको कसरा पर्यटकको आकर्षण बनेको छ। अझै सोही ठाउँनजिकै रहेकी नारायणी नामकी बघिनीका कारण यस क्षेत्रमा अवलोकन गर्न धेरैले रूचाउने गरेका छन्। दुर्लभ एकसिंगे गैंडा र पाटेबाघको कारण विश्‍वमा प्रख्याति कमाएको चितवन राष्ट्रिय निकुञ्जको मुख्य कार्यालय नजिकै कसरामा बनाइएको घडीयाल संरक्षण कार्यक्रम र प्रजनन केन्द्र पर्यटकको आकर्षण थियो नै सोही केन्द्र नजिकै बनाइएको कछुवा र गिद्धको संरक्षण केन्द्रले त यसमा सुनमा सुगन्ध थपिदिए जस्तै बनेको छ। २०३५ सालमा तत्कालीन सरकार र फ्रयाङ् फर्ट जुलोजिकल सोसाइटीको संयुक्त प्रयासमा घडीयाल संरक्षण केन्द्र खोलिएको हो। सफल मानिएको यो केन्द्र अनुवंशिक कोश (जिन बैंक) को रूपमा रहेकोले पनि यस क्षेत्रमा अध्ययन अनुसन्धानकर्ताहरूको लागि आकर्षण मानिएको छ। गोहीलाई सिमसार परिस्थितिक प्रणालीको मुख्य प्रजाति मानिन्छ। एसियाका पाँच मुख्य नदी पाकिस्तानको सिन्धु, भारतको गंगा र यसका नेपाल र भारतका शाखा नदीहरू, भारतको महानदी, भुटान बंगलादेशमा पर्ने ब्रहमपुत्र, बर्माको कालादान, नेपालका कणार्ली, महाकाली, नारायणी, कालीगण्डकी, सप्तकोसी र बबईमा घडीयाल गोही पाइने विज्ञहरू बताउँछन्। स्तनधारी जनावरले भन्दा कम खाना खाने घडीयाल गोहीको मुख्य आहारा भनेको माछा हो। प्राकृतिक बासस्थानबाट गोहीका अन्डा खोजी गरी ल्याएर हुर्काइएका वयस्क गोहीलाई नारायणी, राप्ती नदीदेखि पूर्वमा कोसी, बागमतीदेखि पश्‍िचममा कणार्ली, राप्ती, भेरी, बबईसम्म लगेर छोड्ने गरिएको छ। निकुञ्ज स्रोतका अनुसार प्रजनन केन्द्र स्थापनापछि झन्डै सात सय घडीयाललाई प्राकृतिक बासस्थानमा लगेर छोडी सकिएको छ भने केन्द्रमा झन्डै चार सय गोही रहेका छन्। नेपाल, भारत र पाकिस्तानमा मात्र पाइने घडीयाल गोहीको संरक्षणका लागि सन् १९७८ मा स्थापना गरिएको घडीयाल प्रजजन केन्द्रले १९८६ देखि नदीको प्राकृतिक बासस्थानमा गोही छोड्ने गरेको हो। निकुञ्जको कसरामा रहेको घडीयाल प्रजनन केन्द्र गोहीको प्रजनन र संरक्षणका लागि मात्र नभएर पर्यटकहरूका लागि एक आकर्षण केन्द्रका साथै अनुसन्धानकर्ता र विधार्थीका लागि पाठशालाजस्तै बनेको छ। यस केन्द्रमा अवलोकनका लागि आउने नेपाली पर्यटकलाई कुनै शुल्क नलाग्ने भए पनि विदेशी पर्यटकका लागि भने प्रतिव्यक्ति एक सय रूपैयाँ लाग्दछ। घडीयाल संरक्षण केन्द्रसँगै राखिएको हुँदा कछुवाको अवलोकनमा कुनै शुल्क लिने गरिएको छैन। भर्खरैमात्र राखिएको र बढी संवेदनशील पक्षी भएका कारण गिद्ध प्रजनन केन्द्रको अवलोकनको लागि न त कुनै शुल्क तोकिएको छ न त औपचारिक रूपमा अवलोकन नै खुला गरिएको छ।  

If you save the nature, it saves your life.